Derde generatie mobiliteitshubs

De opgaven voor Nederland zijn duidelijk: de energievoorziening en mobiliteit moeten fossielvrij worden, er ligt een grote verstedelijkingsopgave en klimaatadaptatie wordt steeds urgenter. Voor al deze opgaven is ruimte nodig, en ruimte is schaars. Met de ruimte die er nog wel is moet daarom slim worden omgegaan. Derde generatie mobiliteitshubs bieden kansen voor een efficiënte en integrale aanpak voor energie, mobiliteit en ruimte. Kennisplatform CROW publiceert een handreiking waarin energie-experts, mobiliteits-experts en stedenbouwkundigen van Qirion, Groen Licht en Generation.Energy laten zien waar hun werelden elkaar ontmoeten. 

Het maakt niet uit of het gaat om fossiele brandstoffen of om duurzame energie, de infrastructuren voor mobiliteit en energie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor het elektriciteitsnet is het van belang waar en hoe woningen inclusief laadinfrastructuur gerealiseerd worden, en voor nieuwe woningen en laadmogelijkheden moet netcapaciteit voorhanden zijn. Met de oplopende ruimtedruk in Nederland zijn slimme afwegingen nodig voor passend en efficiënt ruimtegebruik. Zuinig en meervoudig ruimtegebruik geldt dan ook als richtinggevend principe in de nieuwe Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Integrale mobiliteitshubs zijn een populair en veelbelovend middel om tot een efficiënter ruimtegebruik te komen door de opgaven rond de thema’s mobiliteit, energie en ruimte te combineren op weg naar duurzame gebiedsontwikkeling.  Om dat te bereiken hebben we derde generatie hubs ontwikkeld. 

Een mobiliteitshub is een overstappunt waar verschillende vormen van mobiliteit bij elkaar komen. Een treinstation is een goed voorbeeld van een mobiliteitshub. Het CROW onderscheidt zes vormen van hubs. 

Derde generatie hubs: structurele aanpak voor samenhangende oplossingen 

Bij de eerste en tweede generatie hubs krijgt de energiesector pas aan het einde van de ontwerpfase een rol, als de meeste keuzes al vastliggen. Bij een derde generatie hub is er vanaf het begin een gelijkwaardige synergie tussen energie, mobiliteit en ruimte. Hoe minder al vastligt, hoe groter de kans op een succesvol en passend eindresultaat. Met deze aanpak kunnen mobiliteitshubs een oplossing bieden voor opgaven in het energie- of ruimtelijke domein. Derde generatie hubs kunnen ook op bestaande locaties zoals treinstations worden ingezet. De mogelijkheden en opgaven van het gebied rondom de bestaande locatie geven kaders en richting aan de gewenste mobiliteits-oplossing, de herinrichting van het gebied en de beschikbare energie-infrastructuren (en vice versa).

Eerste generatie hubs: de sectorale aanpak loopt tegen haar grenzen 

Het maakt niet uit of het gaat om fossiele brandstoffen of om duurzame energie, de infrastructuren voor mobiliteit en energie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor het elektriciteitsnet is het van belang waar en hoe woningen inclusief laadinfrastructuur gerealiseerd worden, en voor nieuwe woningen en laadmogelijkheden moet netcapaciteit voorhanden zijn. Met de oplopende ruimtedruk in Nederland zijn slimme afwegingen nodig voor passend en efficiënt ruimtegebruik. Zuinig en meervoudig ruimtegebruik geldt dan ook als richtinggevend principe in de nieuwe Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Integrale mobiliteitshubs zijn een populair en veelbelovend middel om tot een efficiënter ruimtegebruik te komen door de opgaven rond de thema’s mobiliteit, energie en ruimte te combineren op weg naar duurzame gebiedsontwikkeling.  Om dat te bereiken hebben we derde generatie hubs ontwikkeld. 

De huidige wachtrij is slechts het topje van de ijsberg. In een eerder onderzoek concludeerden Qirion en Panteia dat de ingang van zero-emissiezones in 2030 in gevaar komt door onzekere netcapaciteit en lange doorlooptijden voor verzwaringen. Ook de realisatie van eerste generatie mobiliteitshubs heeft te maken met beperkte netcapaciteit. Bij deze eerste generatie hubs is de mobiliteitsbehoefte leidend, en pas vlak voor realisatie wordt de benodigde netaansluiting aangevraagd en gerealiseerd. Tot een aantal jaar geleden werkte deze aanpak, maar inmiddels niet meer.  

“Bij een derde generatie hub is vanaf het begin een gelijkwaardige synergie tussen energie, mobiliteit en ruimte”

Tweede generatie hubs: alternatieve technische oplossingen 

Vanwege de netcongestie en energietransitie wordt er veel gewerkt aan alternatieve oplossingen, die steeds vaker worden toegepast bij tweede generatie hubs. CE Delft publiceerde bijvoorbeeld eerder dit jaar het rapport “Laden voor logistiek bij beperkte netcapaciteit”, waarin ze mogelijke oplossingen voor logistiek laden op locaties met beperkte netcapaciteit samenvatten. Ook de gemeenten Rotterdam en Amsterdam onderzoeken mogelijkheden om vervoerders en exploitanten van laadvoorzieningen laadpleinen gezamenlijk te laten gebruiken en slim gebruik te maken van het elektriciteitsnet.  

De tweede generatie hubs bieden meer mogelijkheden dan eerste generatie hubs, maar mobiliteit blijft leidend ten opzichte van ruimte en energie en ook de ontwikkeling van tweede generatie hubs loopt tegen haar grenzen. Dit komt deels doordat innovatieve oplossingen vaak tegen juridische of organisatorische knelpunten aanlopen, maar bovenal doordat de technische mogelijkheden ondanks innovatie niet oneindig zijn. 

Eerste stap naar derde generatie hubs  

De handreiking is een eerste stap in bewustwording om integraal en gezamenlijk derde generaties hubs te ontwerpen. Het is een leertraject van meerdere jaren waarin de betrokken partijen samen kennis opbouwen en ervaring opdoen. Sommige partijen lopen voorop en hebben al veel ervaring opgedaan, andere partijen staan aan het begin – door samen te werken en elkaar aan te vullen in het proces kunnen stappen worden gezet. De handreiking van CROW biedt een overzicht van de mogelijkheden met derde generatie hubs, de aanpak naar een synergie tussen de partijen, en de gezamenlijke weg er naartoe.